Nieuws

Groene groei onder druk?

2 juni 2025

Onlangs presenteerde het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KKG) het ‘Pakket voor Groene Groei’, een verzameling maatregelen die het kabinet voornemens is om de lasten van (industriële) bedrijven in Nederland te verlichten. ABN AMRO deed studie naar de verwachte impact van de maatregelen. ‘De structurele uitdagingen blijven groot, het gevaar van de-industrialisatie van Nederland ligt nog steeds op de loer en tegelijkertijd kan de verduurzaming van de industrie vertraging oplopen’.

Al jaren ziet de energie-intensieve industrie in Nederland zich geconfronteerd met oplopende productiekosten als gevolg van de hoge energieprijzen en stijgende belastingen op gas en elektra. Sinds 2021 komt daar de CO₂-heffing bovenop. Dit is een nationale belasting die bedrijven moeten betalen over hun CO₂-uitstoot boven een bepaalde grenswaarde. De heffing wordt de komende jaren geleidelijk aan verzwaard, om zo de investeringen in schonere productietechnologieën en -methoden te stimuleren. Wat dat op jaarbasis aan kostenstijging met zich meebrengt, is echter lastig te voorspellen en dat leidt tot onzekerheid bij ondernemers, aldus ABN AMRO.

De industrie, en dan vooral de energie-intensieve industrie, wordt echter vooral geraakt door de hoge prijzen van fossiele energie. Ondanks enige daling in 2024 is het prijsniveau van fossiele energie inmiddels twee keer zo hoog dan vóór de energiecrisis. Verwachting is dat de prijzen dit jaar verder oplopen. Van alle EU-landen bezet Nederland momenteel de derde plaats op de lijst van landen met de hoogste tarieven voor elektra. In geval van gas neemt ons land een vijfde plek in. Buiten Europa, in bijvoorbeeld de VS, Canada en Azië, liggen de tarieven überhaupt flink lager.

Dat verzwakt niet alleen de concurrentiepositie van energie-intensieve industrie in Nederland ten opzichte van tegenspelers in het buitenland. Ook gaan ondernemers steeds sterker overwegen om productiefaciliteiten ‘over de grens te zetten’. Het gevaar van deze zogeheten de-industrialisatie neemt toe (of in elk geval de angst hiervoor), maar uit de cijfers van ABN AMRO blijkt dat dit fenomeen zich nog niet op grote schaal voordoet. De industriële productie in Nederland is weliswaar iets afgenomen, maar het aandeel van de industrie in het nationaal BBP en de landelijke werkgelegenheid is stabiel.

Pakket met wisselende uitwerking

Met het onlangs gelanceerde Pakket voor Groene Groei wil het kabinet bedrijven in Nederland enig soelaas bieden. Zo zijn binnen het stelstel van CO₂-heffing extra dispensatierechten voorzien. Het heffingstarief blijft tot 2030 ongewijzigd. Naast lastenverlichting bieden deze maatregelen bedrijven meer tijd om de gestelde emissiedoelen te bereiken. Na 2030 volgt wel een versnelde verhoging van de heffing.

Het Pakket voor Groene Groei markeert de terugkeer van de Indirecte Kostencompensatie. De IKC werd in 2023 stopgezet. Met de herinvoering zijn vooral grootverbruikers van energie geholpen. Keerzijde is dat de ‘sense of urgency’ tot het verduurzamen van bedrijfsprocessen er niet mee wordt versterkt.

De energiebelasting op elektriciteit blijft gelijk, maar de belasting op gas gaat voor kleinere verbruikers omlaag. Daarnaast is het kabinet onder meer van plan te investeren in CCS-projecten zoals Aramis, subsidieregelingen voor CCS-aanvragen en in infraprojecten; alles om de verduurzaming van de industrie verder te helpen.

Vergroening onder druk

Met het Pakket voor Groene Groei geeft het Rijk – tenminste tijdelijk – voorrang aan behoud van economische bedrijvigheid in Nederland boven verduurzaming van de industrie, concludeert de bank na haar onderzoek. Maatregelen als het versoepelen van de CO₂-heffing en belastingverlaging op (fossiel) gas hebben een tweeledig effect: minder druk op de financiële huishouding van bedrijven, maar ook minder stimulans om verduurzamingsdoelen te halen. Grootverbruikers van fossiele energie profiteren, koplopers in het gebruik van duurzame energie hebben er geen baat bij.

Het uiteindelijke doel, zowel ecologisch als economisch, is het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, benadrukt de bank. Daartoe moeten bedrijven investeren in decarbonisatie. Wie minder afhankelijk is van fossiel, is minder afhankelijk van import en importbeperkingen en minder gevoelig voor schommelingen of verhogingen van energietarieven. ‘Het pakket geeft bedrijven meer ‘ademruimte’. Maar als de verduurzaming niet snel wordt opgeschaald, blijft Nederland achter in de energietransitie’, aldus ABN AMRO.

• Het onderzoeksrapport (mei 2025) is hier gratis te downloaden.

Donderdag 24 juli: Wereld Overshoot Day 2025 Earth Overshoot Day valt dit jaar op donderdag 24 juli.

Elektriciteit steeds groener De productie van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen vertoont nog altijd een stijgende lijn, blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.

Nieuwe impulsen voor circulaire transitie maakindustrie FME, Koninklijke Metaalunie en Federatie NRK hebben zich verenigd in de Stichting Circulaire Maakindustrie (CMI).

Versnellen, niet vertragen Stilstand is achteruitgang, is de gedachte achter de recente brandbrief van de Maatschappelijke Alliantie aan premier Schoof.

Bouwemissietool gelanceerd TNO introduceert de TNO Bouwemissietool, een zelf ontwikkelde rekentool voor snel inzicht in schadelijke emissies bij uitvoering bouwprojecten.